محله های قدیمی اصفهان

نوسازی و بهسازی ۹ محورتاریخی، گردشگری شهر اصفهان با هدف احیای بافت قدیم شهر و جلوگیری از تخلیه و مهاجرت ساکنان آن به حاشیه شهر و همچنین رونق بخشیدن به صنعت توریسم از چندی قبل در اصفهان آغاز شده است. یکی از مهمترین ویژگی های این طرح، شناسایی و برجسته سازی جاذبه ها و عناصر تاریخی و گردشگری ای است که تاکنون دردل محلات از دید و دسترسی گردشگران مخفی مانده اند . اگر تا پیش از این حضور گردشگران در شهر اصفهان به بازدید از تعدادی جاذبه تاریخی، گردشگری شناخته شده و مطرح محدود می شد، اما با احیای محلات تاریخی شهر و بازنده سازی فضای کلی و تاریخی محلات به اضافه عناصر تاریخی آن در واقع قرار است این بار جلوه های نو و بدیعی از زوایای این شهر تاریخی در معرض دید گردشگران قرار گیرد .
در این میان محور تاریخی، گردشگری جویباره با ویژگی های منحصر به فرد خود یکی از مهمترین هسته های تاریخی، فرهنگی شهر اصفهان محسوب می شود . جویباره اصلی ترین هسته اولیه شهر اصفهان است که منشأ آن به حکومت هخامنشی و مهاجرت یهودیان بابل به دستور کوروش بر می گردد. نقطه ای که یهودیان در آن رحل اقامت افکندند تا قرن پنجم هجری به دارالیهود معروف بوده است، امابعدها تغییر نام داد و به جهانباره و جویباره معروف گشت. البته برخی هم وجه تسمیه آن را به جاری شدن جویی در آنجا مربوط می دانند .
جویباره در دوره های بعد از اسلام یکی از محله های شهر اصفهان شد و در دوران سلجوقی مرکزیتی برای شهر پیدا کرد که وجود آثار تاریخی کهن همچون منار ساربان و منار چهل دختران روشنگر این موضوع است . صفویان و قاجاریان اما با بی اعتنایی به این محله آن را به دست فرسودگی سپردند و حکومت پهلوی با کشیدن چند خیابان پیکر بافت قدیم را تکه تکه کرد و به این ترتیب محله جویباره اصفهان مورد بی مهری قرار گرفت و عملاً متروک ماند. این قضیه بویژه با مهاجرت ساکنان یهودی آن در سالیان قبل شدت و حدت بیشتری به خود گرفت . این محله امروز دیگر به طور کامل یهودی نشین نیست . خانواده های قدیمی تر از آن کوچ کرده اند و ساکنان فعلی آن بیشتر مهاجرانی هستند که به دنبال تأمین مسکن ارزان تر به محل کوچیده اند.
جویباره در منطقه ۳ شهر اصفهان با وسعتی حدود ۷۰ هکتار، از شمال و شمال شرق به خیابان سروش، از جنوب به ولیعصر از شرق به سه راه ولیعصر و از غرب به خیابان علامه مجلسی می رسد. این محله از ۱۲ محله کوچک تر تشکیل شده که با ساخت ۲ خیابان هاتف و ولیعصر قسمتی از محله های کوچک یا در مسیر خیابان یا در سمت دیگر خیابان واقع شده اند و به هر جهت از بدنه اصلی جویباره جدا شده اند .
همچنین با ساخت خیابان شرقی غربی، محله فوق به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شده است . از آنجا که محله در دل شهر اصفهان قرار دارد و به عنوان هسته اولیه شهر شناخته می شود بحث بهسازی و احیای این محور با هدف بهبود مسائل کالبدی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی گریبانگیر بافت قدیم، تقویت تورسیم، تأکید بر سیاست تمرکز زدایی و انتقال فعالیت هایی در سلسله مراتبی پائین تر به پیرامون، تقویت ساختار درون شهری و احیای محور تاریخی اصفهان و پویایی مجدد محله از ۶ سال قبل در دستور کار سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان قرار گرفت.
در حال حاضر اسکان همان اقلیت های مذهبی در محله و داشتن آداب و رسوم مخصوص خود درکنار عناصر باارزش و شاخص معماری و کالبدی به این محله یک شخصیت فرهنگی، تاریخی، توریستی بخشیده است. ۱۶کنیسه که قدمت برخی به ۹۰۰ سال می رسد، مقبره کمال الدین شاعر، دو منار دارالضیافه، منار ساربان و منار چهل دختران، منار باقوشخانه، بازار غاز، خانه های یهودیان، حمام زعفران و دروازه طوقچی از جمله آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری این محله است. مسجد شعیا، درب جویباره و ابوسعید بهادرخان هم از جمله دیگر آثار ارزشمند این محله است.
● محله مناره ها
در منتهی الیه شمالی محله جویباره و در یک محله خارج شهر سابق که امروزه جزو شهر شده است، مناره ۳۸ متری باقوشخانه مربوط به قرن هشتم هجری قرار دارد. آن را مناره طوقچی و به خاطر این که نزدیک آرامگاه علی بن سهل است مناره«علی بن سهل» نیز می نامند.
مناره چهل دختران در منتهی الیه شمالی محله جویباره واقع شده است. این مناره در حدود ۲۱ متر ارتفاع دارد و به نظر می رسد که قسمتی از نوک مناره از بین رفته باشد. پنجره بزرگی در قسمت بالای منار و در ثلث دوم بدنه آن رو به سمت جنوب قرار دارد. دهانه این پنجره به شکل مربع مستطیل است و قسمت بالای آن از چوب و در دو طرفش ستون های گرد کوچکی است که نیمی از آنها در داخل دیوار مناره قرار دارد. روی یکی از اضلاع قاعده مناره چهل دختران به خط کوفی آجری برجسته بر زمینه آجری ساده در شش سطر کتیبه ای موجود است که بانی ساختمان آن را ابی الفتح بن محمدبن عبدالواحدنهوجی و سال اتمام ساختمان آن را ۵۰۱ هجری تعیین می کند. مناره چهل دختران به شماره ۲۳۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.